Helena była córką właściciela zajazdu w Drepanum, miasteczku położonym w Bitynii, krainie na rubieżach cesarstwa rzymskiego. Helena poślubiła oficera Konstancjusza Chlorusa, któremu wkrótce powiła synka Konstantyna. W 293 r. Konstancjusz objął władzę nad imperium rzymskim. Rozwiódł się wówczas z Heleną i pojął za żonę Teodorę, przybraną córkę cesarza Maksymiana Herakliusza. Historia przemilczałaby pewnie dalsze dzieje Heleny, gdyby nie syn Konstantyn, którego żołnierskie rzemiosło połączyło z ojcem. Po śmierci Konstancjusza Konstantyn stoczył wiele bitew, które przyniosły mu przydomek Wielki i pozwoliły zapanować nad całym cesarstwem. Po zdobyciu władzy Konstantyn ogłosił matkę cesarzową, a jej wizerunek kazał wybić na monetach.
Konstantyn pierwszy przyjął chrześcijaństwo. Namówił matkę, by postąpiła za jego przykładem. Helena znana była z gorliwości i miłosierdzia okazywanego biednym, na których potrzeby wydawała całe fortuny. Helena oddała się misji krzewienia wiary chrześcijańskiej. Zbudowała wiele kościołów na terenie całego cesarstwa, m.in. na Górze Kalwarii i Górze Oliwnej.
Legenda o Górze Kalwarii
Gdy cesarz zapragnął wybudować na Górze Kalwarii świątynię, Helena przeprowadziła wykopaliska, podczas których znaleziono trzy krzyże. Nieuleczalnie chora kobieta, której Helena pozwoliła dotknąć jednego z nich, wyzdrowiała. Kościół wybudowano więc w miejscu znalezienia tego krzyża, który uznano za krzyż Pana.
